Zo vlug als de wind. Dat zei de schooljuf vroeger over haar Vietnamese pupil Nhân en zo kwam hij aan zijn Nederlandse naam. Bries van der Werff (48) waait als een ongrijpbare kracht door het leven, steeds contact zoekend met de grond van zijn bestaan. Daarom ligt hardlopen hem zo goed, de helende sport die houvast, troost én groei brengt. Onderweg naar vrijheid, los van de beschadigingen die hij opliep in zijn jeugdjaren.
Als we elkaar om negen uur ’s ochtends in Goutum ontmoeten, heeft Bries er al een halve trainingsmarathon op zitten en zijn twee zoontjes naar school gebracht. De jongste spruit (2) blijft bij heitie (heit is Fries voor vader); zij vermaakt zich de hele ochtend rustig met tekenen en klei. We houden onze jassen aan, want we zitten in een glazen kas op de bouwkavel die Bries en zijn vrouw afgelopen zomer kochten. Zo genieten we zelfs met de frisse herfstwind van het buitengevoel en de prachtige, met bomen omzoomde plek waar hun toekomstige huis gaat verrijzen. Terwijl ik me voorstel hoe heerlijk wonen het hier zal zijn, kookt de gastheer een ketel water in de camper die ook op het terrein staat. Nog voordat hij de thee met vers geplukte munt serveert, biedt zijn dochtertje me al de koekjes aan waar ze zelf bijna niet op kan wachten. De guitige kuiltjes in haar wangen zijn onweerstaanbaar.
Dichterbij het geluk komen
“Soms is het alsof ik door een lens naar mijn geluk kijk”, vertelt Bries gaandeweg ons gesprek, als hij met vertedering naar zijn spelende kind kijkt. “Mijn gezin, deze fijne plek: het zijn zegeningen die me omringen en waar ik graag nóg dichterbij wil zijn.” Hij doelt op het afbreken van de muur rondom zijn hart en het verzachten van het eelt dat daar nog achter zit. Een intens proces, want het zijn stevige beschermlagen. Noodgedwongen gevormd door zijn vroege kennismaking met schaduwkanten van het menselijke bestaan. Eerst thuis, binnen het gezin, waar zijn stiefvader – na hun komst in Nederland – zijn moeder en de kinderen afranselde en Bries inzette voor kinderarbeid. Later ook buiten de deur, nadat hij op zijn elfde van huis wegliep, in pleeggezinnen terecht kwam, op straat leefde en op andere manieren te maken kreeg met misbruik. Ellende die diepe sporen groefde in zijn gevoelige ziel, die steeds lichtere wegen weet te vinden om het wonder van leven te ervaren.
Hardlopen helpt Bries om die wegen te openen. Hij was altijd al sportief en blonk jarenlang uit in judo, maar door zijn roerige leven kwam de klad in het trainen. Totdat hij als midden-dertiger spontaan meedeed aan een lokale run van 5 kilometer. “Eigenlijk was ik sponsor van die loop, maar ze hadden me per ongeluk op de deelnemerslijst gezet. Ik dacht: waarom ook niet? Terwijl ik links en rechts werd ingehaald, vielen die paar kilometers me loodzwaar. Deze ervaring was de trigger om gezonder te gaan leven. Ik stopte met roken en begon fanatiek met hardlopen. Na drie maanden liep ik mijn eerste marathon en bleef ik gaan. Want ik ontdekte dat het maken van al die kilometers me helpt om te herstellen van mijn gemankeerde jeugd. In mijn hoofd ben ik niet bewust met mijn trauma’s bezig, maar ik voel hoe troostend en helend het lopen is. Het zet een verwerkingsproces in gang en laat me groeien als mens.”
‘Stap voor stap de ervaring beleven’
Opvallend is dat de atleet regelmatig op blote voeten loopt. Afgelopen zomer voltooide hij zijn vijfde Frysman – een hele triatlon, dus 3.8 km zwemmen, 180 km fietsen en 42,2 km hardlopen – waarbij hij de hele marathon op blote voeten rende. “Zonder schoenen loop ik veel bewuster; het helpt om beter naar mijn lijf te luisteren. En het gaat mij niet om de snelste tijd, maar om de naakte waarheid van elk moment onderweg. Stap voor stap de ervaring beleven, ook als het zwaar is of pijn doet. Die momenten gaan vanzelf voorbij als ik blijf gaan en geniet van de omgeving, de weerselementen en de sfeer. Meedoen aan de Frysman is voor mij een luxe. Alles is tot in de puntjes geregeld, er staan overal vrijwilligers klaar, we krijgen eten en drinken onderweg en Gaasterland is schitterend. Zo’n geweldig buitenevenement is als een APK voor mijn lichaam en geest.”
Zijn allereerste Frysman voelde angstaanjagend en toch wist Bries intuïtief dat hij iets had te volbrengen. “Je komt jezelf onherroepelijk tegen en precies dat is een kans om je eigen kracht te ervaren. Het is een soort zelfgekozen lijdensweg om bij iets groters te komen.” De fysieke en mentale uitdagingen van zijn trainingen, marathons en triatlons voelen totaal anders dan wat hem in zijn jonge leven is overkomen. De naakte waarheid van die schaduwkanten in het bestaan komen soms nog hard bij hem binnen. Via het nieuws, of via geuren, gebaren en situaties die akelige herinneringen oproepen. Waarom doen mensen elkaar pijn? Waarom kent de maatschappij zulke donkere rafelranden? “Als kind al was ik nieuwsgierig naar de menselijke wil en waarom mensen doen wat ze doen. In de bibliotheek verdiepte ik me in allerlei boeken, al denk ik nu dat de ware antwoorden in het leven zelf zijn te vinden, door te ervaren via onze zintuigen en bewustzijn.”
Taal van het hart
Voelen gaat veel dieper dan woorden ooit kunnen duiden. Toch vond Bries vroeger ook in schrijven een manier om dichterbij de grond van zijn bestaan te komen. Hij schreef om te verwerken, verwoordde waar hij naartoe wilde én ontdekte de poëtische taal van het dichten. Net zo ongrijpbaar als de wind en tegelijk van een helderheid die het denken te boven gaat. En zo brachten zijn gedichten hem naar de liefde van zijn leven. “Mijn vrouw en ik kregen contact via een gedichtenwebsite”, legt hij uit. Zij is volgens Bries een slimme en getalenteerde intellectueel die ook bekend is met de taal van het hart. Een zielsverwant. Hun gezin is zijn grootste geluk, dat hem is toegevallen nadat hij rond zijn veertigste pas écht voor zichzelf en hun leven samen durfde te kiezen. “Het verdriet na de miskraam van ons eerste kind liet me voelen wat er werkelijk toe doet.”
“Het was alsof ik toen opeens besefte dat altijd klaarstaan voor anderen geen zin had zolang ik niet goed voor mezelf zorgde. In een vliegtuig zeggen ze ook: bij problemen éérst je eigen zuurstofmasker opzetten. Ja, ik ben als kind weggelopen van huis om mijn eigen weg te gaan. Toch was ik nooit werkelijk vrij. Deels uit schuldgevoel en plichtsgetrouwheid ben ik door de jaren heen altijd klaar blijven staan voor familie. Toen er na het verlies van ons eerste kind nauwelijks begrip was voor ons verdriet, knapte er iets. Het was tijd om voor mezelf te gaan staan, mijn eigen leven te leiden. Ook in mijn loopbaan was ik altijd aan het zoeken en afstemmen op anderen. Totdat ik besefte ik hoe ver ‘doen zoals het hoort’ me weghoudt van mijn ware leven. Alsof je in een slechte radioverbinding zit, vol ruis. Kiezen voor mezelf hielp. Hoe meer ik energie in mijn eigen verbinding ging steken, hoe meer helderheid en geluk er in mijn leven is gekomen.”
‘Dit is helder leven voor mij’
Bries wijst naar de bloementuin naast de kas, waar najaarsbloeiers hun kleurenpracht tonen. Een rij zonnebloemen houdt zich nog staande in de herfstwind “Dit is helder leven voor mij. Bezig zijn met de tuin, dicht bij de natuur, samen met mijn gezin. Daarom ben ik zo graag op deze plek. Het is nu al ons paradijsje, al wonen we nog in de stad. Op deze grond gaan we een toekomst creëren, er is in alle opzichten ruimte voor. Na een periode van hard werken aan een serie geslaagde ICT-projecten kan ik nu grotendeels thuis zijn voor onze kinderen, terwijl mijn vrouw promoveert naast haar baan. De routine van het gezinsleven en het hardlopen zijn mijn basis, al blijft het ritme altijd in beweging. Zeker als ik ook zwem- en fietstrainingen doe en ’s winters met schaatsen bezig ben.”
“Sport daagt me uit, helpt me ergens naartoe te werken. Soms is mijn discipline ver te zoeken, vaker moet ik mezelf afremmen. Zolang ik maar blijf voelen en ervaren. We zijn als mens gezegend met zintuigen en ons bewustzijn, daarmee kunnen we groeien en genieten van het wonder dat leven is. Soms is dat overweldigend, vooral de pure liefde die ik krijg van onze kinderen. Zij laten me ervaren in wat voor magisch geheel we bestaan als mens. Mijn spirituele kijk op het leven? Alles is een wonder en niets is een wonder. Beide kanten zie ik om me heen: mensen die het wonder zien en delen, maar ook figuren die onverschillig zijn, of het leven zelfs kapot maken. Ik ken de schaduwkanten van het bestaan en voel nog steeds beperkingen van de patronen en demonen uit mijn jeugd. Toch kies ik er bewust voor om de wonderen te blijven zien. Intuïtief voelt het alsof daar de les van het leven in zit. En misschien vind ik mijn vrijheid als mens in de naakte waarheid van elk moment dat ik beleef.”
Fotografie: Martin Rijpstra