Hoe vertel je het verhaal van de natuur? In deze tijd van gevoelige maatschappelijke vraagstukken is dat een uitdaging waar boswachter Lysander van Oossanen (42) zich op zijn eigen manier voor inzet. In het bijzonder in zijn geliefde Drents-Friese Wold, waar hij woont en werkt. “Het liefst neem ik mensen mee naar buiten. Daar kunnen we voelen wat er om ons heen én in onszelf leeft.”
Hij is een buitenmens pur sang. Thuis leidt Lysander samen met zijn vrouw en twee kinderen een grotendeels zelfvoorzienend leven, te midden van bijen, kippen, schapen en alles wat er groeit en bloeit in hun boomgaard en moestuin. “We zijn bijna altijd buiten”, vertelt Lysander. “Omdat er veel te doen is – een zelfvoorzienend bestaan is aanpakken – maar ook omdat we ons buitenshuis vrijer voelen en genieten van de verrassingen die de natuur elke dag weer brengt.” Voor zijn taken en verantwoordelijkheden als boswachter zit hij juist vaker binnen dan hem lief is. “Dit is een geromantiseerd beroep. Toch is buiten de basis, daarom probeer ik daar ook in het werk zoveel mogelijk te zijn. De natuur is een goede plek om met elkaar te overleggen. Wandelend nemen gesprekken een andere wending dan wanneer je samen aan tafel tussen vier muren zit.”
Gastvrij buitenleven
Dat deze natuurliefhebber zijn loopbaan begon als kok – in de steriele omgeving van professionele keukens zonder ramen – is verrassend. “Terwijl ik als kind al gek was met dieren, graag buiten speelde en lid was van het Wereld Natuur Fonds”, vertelt Lysander. Als twintiger deed hij alsnog de opleiding bos- en natuurbeheer, maar waarom dan eerst die jaren als kok? “Mijn ouders waren vrij praktisch toen het tijd was om een beroepsopleiding te kiezen. Ik was nog jong en mijn interesse lag niet echt bij leren, ik wilde liever iets doen. Werken in het groen sprak me toen al aan, maar er waren meer vacatures in de horeca. Dus werd het een opleiding en baan als kok. Ook omdat ik door mijn bijbaantjes als afwashulp en in de snackbar al de nodige ervaring had. We woonden als gezin jarenlang op een camping in Baarle-Nassau, waar mijn vader werkte. Een periode waarin ik leerde hoe je het vrije buitenleven combineert met hard werken en gastvrijheid.”
Die gastvrijheid komt nog altijd van pas, ook in zijn huidige buitenleven. “Gastvrij zijn betekent dat je oog hebt voor anderen, maar ook dat je nadenkt over je eigen gedrag en hoe je mensen benadert”, overpeinst Lysander. “En dat is ook in mijn rol als boswachter belangrijk, omdat we bezoekers ontvangen in de natuurgebieden die wij beheren. Als kind was ik vrij teruggetrokken. Sociaal zijn heb ik moeten leren en zo ontdekte ik ook een meer extraverte kant van mezelf. Educatieve activiteiten liggen me goed, zeker met kinderen, en afhankelijk van de setting en mijn bui kan ik zelfs een jolige joker zijn. Toch blijkt vooral mijn rustige kant vaak van waarde in mijn werk. In de periode dat ik BOA was in het buitengebied moest ik lastige situaties oplossen en ook in mijn huidige functie bij Staatsbosbeheer – als boswachter publiek – heb ik regelmatig met druk van buitenaf te maken. Op die momenten is het een voordeel dat ik in mijn jaren als kok al leerde om zelf nooit oververhit te raken.”
Alles is een wisselwerking
De rust die Lysander zo typeert, wordt in deze roerige tijd flink op de proef gesteld. Als boswachter in het Nationaal Park Drents-Friese Wold heeft hij te maken met grote maatschappelijke vraagstukken. “Dat was al zo toen ik twee jaar geleden de interne overstap maakte van beheer naar publiek, maar dat ik in zo’n snelkookpan terecht zou komen, had ik niet voorzien.” Hij doelt op de boerenprotesten tegen het stikstofbeleid en de komst van de wolf; ontwikkelingen die – samen met de toenemende verdroging – het evenwicht tussen natuur, landbouw, recreatie en wonen in zijn regio nog verder uitdagen. “Die omgekeerde vlaggen van de boeren raakten me eerst wel, door de betrokkenheid die ik voel. Toch is het de kunst om zo’n actie niet persoonlijk op te vatten. Het is geen protest tegen de natuur, de verhalen die erachter schuilen laten zien dat de realiteit veel genuanceerder is dan de tegenstellingen waar de media zich graag in uitdrukt. Het motiveert mij alleen maar meer om de samenwerking te zoeken.”
“Met de natuur als spiegel, besef ik dat alles een wisselwerking is en dat we het met elkaar hebben te doen. Daarom neem ik mensen zo graag mee de natuur in. Voor een wandeling of een filosofisch gesprek onder een boom. Want het is goed om kennis te delen, maar ik ben vooral nieuwsgierig naar hoe anderen de natuur beleven, wat het voor hen betekent. Als je op dat gevoelsniveau komt, raak je iets waar we in deze tijd makkelijk aan voorbij gaan. Overal halen we experts bij en toch is het leven vluchtiger en oppervlakkiger dan ooit. Wat weten we nou werkelijk? We zijn het verleerd om te voelen. Te voelen wat écht is. En dat lukt buiten in de natuur veel beter. Daar zie je hoe groei en bloei helemaal vanzelf gaan, dat verlies erbij hoort en hoe het leven één groot ontwikkelproces is. Het ene gaat snel, het andere veel langzamer, maar feit is dat alles continue verandert in de natuur. Dus ook wij zelf, onze levens en de wereld om ons heen.”
Zaadjes voor de toekomst
Meebewegen in al die veranderingen is onze uitdaging als mens. Hoe doet Lysander dat? “Door af en toe bewust even uit die jachtige cirkel te stappen waar we met zijn allen in zitten. En door me te richten op verbinding met mezelf en mijn omgeving. Dankzij de prachtige plek waar wij wonen, aan de rand van het Drents-Friese Wold, lukt het ons denk ik makkelijker om het ritme van de natuur te ervaren dan mensen die in de stad leven. Toch word ik ook regelmatig meegezogen in de drukke agenda van mijn volle bestaan. Boswachter zijn is geen knopje dat je aan en uit zet, die rol is verweven in mijn hele leven. Ik ben met overgave van betekenis voor dit schitterende gebied. Ooit werd ik verliefd op het Drents-Friese Wold en die liefde hoop ik ook bij anderen aan te wakkeren. Vooral door mensen mee naar buiten te nemen en hen de natuur zelf te laten ervaren.”
Lysander zoekt altijd naar de juiste taal en aanpak om het verhaal van de natuur te vertellen en mensen tot voelen te verleiden. Dat is een uitdaging, zeker als discussies oplaaien. “Het complexe belangenspel in onze maatschappij verhoogt de druk om de juiste woorden te kiezen. Vooral in mijn rol als boswachter, waarbij ik ook de visie van Staatsbosbeheer uitdraag. Maar meer nog gaat het mij om het wezen van de natuur zelf, dat ook ons wezen is. Dat is té belangrijk om weg te zetten in harde standpunten en oppervlakkige oneliners. Scoren op sociale media of in debatten leidt vaker tot verwijdering dan verbinding. Daarom zoek ik andere manieren. Soms overweeg ik politiek actief te worden, al ben ik in mijn huidige functie waarschijnlijk meer van waarde. In het bos ben ik op mijn plek. Daar kan ik echt verbinding maken met mensen en voelen wat nodig is in het moment. Als je van binnen naar buiten beweegt, kun je met kleine dingen al verschil maken. En dat zijn de zaadjes voor de toekomst.”
Antwoorden in de natuur
“Het wezen van de natuur vraagt ook van mij om steeds weer de verbinding te zoeken”, merkt Lysander. “Met anderen, maar in de basis met mezelf en het buiten zijn. Dat kan al eenvoudig door kleine momentjes van verstilling. En soms ga ik bushcraften – alleen of met anderen – dan ben ik langere tijd in de natuur met zo min mogelijk middelen. In Zweden heb ik eens twee weken in de wildernis doorgebracht en de afhankelijkheid van de natuur die ik daar voelde, heeft echt iets geopend bij mij. Daarna verdiepte ik mijn natuurbewustzijn verder door een opleiding met sjamanistische rituelen. Voor wie dat zweverig klinkt: het is vooral heel aardend, je leert om écht aanwezig te zijn in wat er buiten om je heen is. In onze westerse samenleving zien we de natuur vooral als een mooi decor, terwijl het levende energie is waar wij zelf onderdeel van zijn.”
“Daarom is het zo belangrijk om te voelen wat er om ons heen en in onszelf leeft. De natuur kan ons zelfs helpen om antwoord op levensvragen te vinden. Als ik ergens mee zit, ligt het antwoord soms letterlijk op mijn pad, bijvoorbeeld in de vorm van een veer of een pootafdruk. Het komt ook voor dat de natuur me bewust maakt van iets, via een vogel, boom of iets anders dat duidelijk mijn aandacht trekt. Door me te verdiepen in de gedragskenmerken en andere wetenswaardigheden van die soort, blijf ik leren over de natuur én kom ik tot nieuwe inzichten over mezelf. Ik laat het groepen ook wel eens ervaren in het bos. Dan praten we na over wat hen opviel en waarom. Dat levert vaak al mooie verhalen op. En als je de dagen daarna nog eens rustig laat indalen wat je tegenkwam onderweg, kan er opeens een inzicht komen over wat de natuur je op dat moment te vertellen had.”
Fotografie: Laurens Aaij