De altijd verrassende kunstroute Open Stal in het Friese Oldeberkoop mijmerde deze zomer nog lang na. Want wat is kunst en waarom bestaat het? Ik beschouw het als een intrigerend deel van onze menselijke natuur. Kunst als levensenergie die verhalen vertelt in vele vormen en ons zo de wereld vanuit eindeloos veel perspectieven laat ervaren.
Of het nou muziek, beeldende kunst, literatuur, performances of andere creaties zijn: het meest fascinerende van kunst vind ik wat het bij mensen kan losmaken. “Kunst is een kans om over jezelf te leren”, zei ook Ton Aartsen in een interview voor Dagelijkse Moed (2018). “Wat roept het op? En hoe komt dat?” Ton was zelf een veelzijdige kunstenaar en begeleidde anderen in hun creatieve proces. Daarbij waren emoties en bewustwording belangrijker dan intellectuele ideeën en techniek. Voor hem ging interessante kunst over diepe menselijke verbinding en zo voel ik het ook. Kunst die echt binnenkomt, is als een ontmoeting met de ander en tegelijk met andere lagen in mezelf.
Die verbinding kan in vele vormen komen. Kunst kan speels, warm of indringend contact maken, maar ook bedachtzaam, of juist schurend. Het kan bespiegelen, herinneren, prikkelen, loswoelen, toedekken of openen. En geliefde kunst blijft dat doen. Soms gaan kunstenaars via hun werk zelfs een beetje bij je leven horen. Voor mij zijn dat Jan Steen en Nynke Laverman. Ik koester hun werk, omdat het aan iets wezenlijks raakt – van henzelf, van mij, van het leven. Wie dat ook doet, is Fabienne Verdier. Haar kunst heb ik nog nooit in levende aanwezigheid ervaren en toch blijft haar werk me bij sinds ik ooit een documentaire* over haar zag.
Een groter verhaal
Fabienne Verdier prikkelt me met wat zij maakt, maar zeker ook door hóe ze het maakt en de toewijding waarmee ze dat doet. Zij werkt letterlijk vanuit energie en verbinding. Een eindeloze zoektocht, waarin het maakproces een vorm van meditatie is, een manier van leven zelfs. Haar kunst omvat een veel groter verhaal, net als bij Jan Steen en Nynke Laverman, en dáárom raakt het mij en vele anderen. Op een laag waar woorden niet toereikend zijn, maar waar een taal van zijn, voelen en weten spreekt. Vanuit de bron van dat wonderlijke mysterie waarin wij leven, waar alles klopt en toch steeds verandert. Daarom zijn we nooit klaar met kunst. Kunst is een eindeloze manifestatie, die – net als het leven zelf – uitdrukking geeft aan dat mysterie.
Hoe divers de effecten per mens en moment ook zijn, het is een rijkdom dat kunst verwondering en verbinding kan brengen. Of heling, inspiratie, vreugde, troost, begrip en inzicht. Of dagelijkse moed. Daarom is het zo belangrijk dat kunst kan blijven stromen in onze samenleving. Ook omdat het helpt om als mens – makers en toeschouwers – boven onszelf uit te stijgen, al is het maar voor even. Door een ander perspectief te ervaren. Of door een wereld te delen die (nog) niet altijd zichtbaar is in de dagelijkse realiteit. Verbeelding is een krachtige taal die in vele vormen invloed heeft op de werkelijkheid die wij met elkaar creëren. Hoe dat werkt, daar kan ik nooit helemaal de vinger op leggen. Misschien is die on(be)grijpbaarheid wel de allergrootste kracht van kunst. En het leven.
* De Close Up documentaire ‘Fabienne Verdier – kunstenares tussen twee werelden’ (uit 2014) is online niet meer beschikbaar. Een mooi alternatief is de korte film ‘Fabienne Verdier – moving with the world’ (2017), waarin dezelfde filmmaker in een boeiend kwartier een raak beeld van haar werkwijze schetst.